Lalringlien Hmar
Pathienin hnuoi chunga a thilsiemhai popo le Vana ei hang hmu thei a siemhai popo lai hin tangkaina le pawimawna nei lo an um der nawh. An pawimawna le hmang tangkaina ding hrim varna (Thluokin) a la hmusuok ri naw leiin thil siem tamtak hai chu tangkaina le pawimawna nei lo ang hin ei ngai mei mei a nih. Awle, iengkhawm nisien chuongtieng chu fe kan in mihriem taksa bung hrang hrang pathienin an din dan le bung tin elhai an tangkai zie, var le rem hre taka rem khawm ei nizie hai hi hei sui dep ei ti aw. Pathien varzie le ama chu inpaktlak a ni zie ei hriet nawk zuol theina dingin.
Ei taksa bunga hin hrietna chi nga a uma, chuong chu a hre naw ei um nawh. Amiruokchu, hei hril hrim hrim ei tih. chuong hai chu 1) Mit 2) Hnar 3) Nakawr 4) Bau (Mouth) 5) Thema hrietna (feeling). Mitin iengkim ei hmu a, hnar in rim, thil rim chi tin reng ei hriet a, nakawr hin thil ri po po ei hriet bawk. Chun bau hin ei thil fak po po, a thlum a al, a thur, a phak hai ang hi a hriet vawng bawka. Chun kut le ke ni leh, ei vun hin thema hrietna le tawka hrietna an nei tha em em bawk a nih.
Hieng hriet na (sense) pali, mit, Hnar, nakawr le bau hai hi remchang em em in lu-a hin an buk vawnga, ieng ieng am a nih khawm insawr tawn thei na ding a a varna a alo thlung khawm a ni meu si. Tarmit dam hi mihriemin in ei la tul ding a ni ti a lo hriet em em el. Chuleiin, a bun vel a remchang thei na ding a mit le nakawr hi chuong kawnga insawrtu thei dinga a hei rel vel dan dam hi, a pui a nih. Lalpa Pathien ngaituona lo inthuok zie varzie hi mihriem isuisuok phak ding chi a lo ni naw hrim hrim. Mit zawn taka a darthlalang hai bela, a lo man dettu, a kuong innghatna dinga nakawr a hei in buok dan dam hi ngaituo tham a tling. Chuong ni lo in nakawr dam hi hmun dang dai a, khup an nawleh kerai a dam hin lo inbuok lem el ta sien chu, tarmit bun chu remchang ta naw hleng a ti leh. Thingkung ah pa to tut khawm ang vieu atih.
Chun, lu-a sam a hei intotir kher kher dam hi mihriem hmel a suk tha pha em em bawk. Lu le hmel a suk thain a suk mawi el baka thilhring tur nei hai ise nat ding laka veng himtu thatak pakhat a ni bawk. Ei thil hriettheina (sense) hai inthlung khawmna tak a ni lei hin thilhring tur nei, hieng khuoi le phaivang le a dang dang hai hin belin se rawp el hai sien chu ei sense-hai chu a suk buoi in a sukchau thei khawm ring a um tho a nih. Chuleiin, sam hi lu le hmel sukmawitu tha tak a ni leiin a pawimaw em em. Nunghak ieng anga hmel\ha khawm nisien a samin a zir naw chun, nunghak hmel\ha le ditum a tling thei ngai nawh. Nal hun tawk taka, a dar vaw deu hnaka tana a hei inthla sieu el chun a mawiin arun a na em em a, a bawk chung lai dam inkir deu chata a hei khuoi thlep dam chu tur antak nuom hle. nakawr nal mang lo khawm an khum mawi hne hle bawk. Pasal khawm nuhmei khawm anhmel a lo \harak naw a ni khawma an sam siemdan le chei danin a zir phawt chun an nal in a en an inhawi el chu a nih. a tu tu khawma an sam kawk rel rulin ‘Tanbubel,’ ei ti ang dam hin hei vaw ta sien chu, hmu pei um naw em em an ta, mi var tak khawm invet hmu’n ei hmu el ding a nih. Hienga inthawk hin lua sam hai pawimaw zie chu ei hriet sa khawma ei hriet zuol thei a ni chuh.Chuong ang peiin sam hi mi tamtak ta dinga fakzawngna thatak el a lo ni bawk. Chei thata hmel sukthatu, chei that lova hmel suksetu ani leiin, lu-vawtu, sam siemtu, an lo uma, chuonghai chun an mihriem chanpui hai luah sam chu fakzawngna le nau-le-te, suongkuo chawmna’n an lo hmang tah a, a remchang takzet. Hieng po po hi Lalpa Pathien remruotthiem na lei vawng a ne’l sih a.
Hreitna (sense) chi dang dang hai tangkai zie chu mi mawltak khawm a hril tam ngai lova ei hriet sa vawng ani leiin, an pawimawna le \angkaina chu hril sa chuong kher dal ei tih. Amiruokchu, them le tawk a hrietna (sense) hi la hei hril kawi nawk ei tih. Hi hrietna (feeling) hi ei kut le ke le taksa tuomtu vun a hai hin a um vawnga, a \angkai tak zet. Thimtham ah, mit-in tangkaina a va nei ta nawna hmuna khawm, hei them le hei tawka hriet theina ei Pathien chun a mi lo la pek nawk peina a hin ei vanneiin Lalpa Pathien thilsiem ropui zie hai hi a lo mak ngei. Zanthima khawm thlihring rul amanih le a dang dang, hieng intit le u\awkhai ang dam hi lo sirin lo tawk pal ta ang inla, ei ke le ei kuthai khan a zuk hrietnal thei nghala, ei \i leiin ei inchawm zawk hlak nghe nghe a ni hi. Ei taksa tuomtu vun khawm hin feeling anei \ha em em, hei zal inla, khum annawleh \uong amanih a hei zal ta ang inla, thilhring ieng amanih zuk del fu inla chu ei hnungzang vun khan a lo hriet nal el bawk.
Chun a tawpna taka dingin kut zie (Kutpha le kut para) inrin chite te, ei ihrit fuk rak lo hai khawm hi an lo tangkai em em el chu tie. Mihriem ei hung upa deu deuva, kutpar zie hai khawm hi a \awl am ei ti ding a nam zo, zakawkil hang kil ei tuma, ei hmet pel peia, a kil an tak em em el. Kutpui le kutchal hin zakawkil chu ei hei hmet de a, kutzie tawl le nam ta na na na chun, ei hmet pel (slip) peia, zakawkil ding le sut ding khawmhin hun sawttak ei khawral el hlak chu a lonih. Chuleiin Pathien thilsiem hrim hrim hi a lo \angkaiin a lo pawimaw tawl em em el. Ei hril ta ang khan kutpha zie dam hi ienga ei ngai lem lo an ni a, anachu, a lo \angkai tak meu meu. Pathien thilsiemhai hrim hrim hi a pawimaw naw a lo um der nawh a lo nih.
Pathienin hnuoi chunga a thilsiemhai popo le Vana ei hang hmu thei a siemhai popo lai hin tangkaina le pawimawna nei lo an um der nawh. An pawimawna le hmang tangkaina ding hrim varna (Thluokin) a la hmusuok ri naw leiin thil siem tamtak hai chu tangkaina le pawimawna nei lo ang hin ei ngai mei mei a nih. Awle, iengkhawm nisien chuongtieng chu fe kan in mihriem taksa bung hrang hrang pathienin an din dan le bung tin elhai an tangkai zie, var le rem hre taka rem khawm ei nizie hai hi hei sui dep ei ti aw. Pathien varzie le ama chu inpaktlak a ni zie ei hriet nawk zuol theina dingin.
Ei taksa bunga hin hrietna chi nga a uma, chuong chu a hre naw ei um nawh. Amiruokchu, hei hril hrim hrim ei tih. chuong hai chu 1) Mit 2) Hnar 3) Nakawr 4) Bau (Mouth) 5) Thema hrietna (feeling). Mitin iengkim ei hmu a, hnar in rim, thil rim chi tin reng ei hriet a, nakawr hin thil ri po po ei hriet bawk. Chun bau hin ei thil fak po po, a thlum a al, a thur, a phak hai ang hi a hriet vawng bawka. Chun kut le ke ni leh, ei vun hin thema hrietna le tawka hrietna an nei tha em em bawk a nih.
Hieng hriet na (sense) pali, mit, Hnar, nakawr le bau hai hi remchang em em in lu-a hin an buk vawnga, ieng ieng am a nih khawm insawr tawn thei na ding a a varna a alo thlung khawm a ni meu si. Tarmit dam hi mihriemin in ei la tul ding a ni ti a lo hriet em em el. Chuleiin, a bun vel a remchang thei na ding a mit le nakawr hi chuong kawnga insawrtu thei dinga a hei rel vel dan dam hi, a pui a nih. Lalpa Pathien ngaituona lo inthuok zie varzie hi mihriem isuisuok phak ding chi a lo ni naw hrim hrim. Mit zawn taka a darthlalang hai bela, a lo man dettu, a kuong innghatna dinga nakawr a hei in buok dan dam hi ngaituo tham a tling. Chuong ni lo in nakawr dam hi hmun dang dai a, khup an nawleh kerai a dam hin lo inbuok lem el ta sien chu, tarmit bun chu remchang ta naw hleng a ti leh. Thingkung ah pa to tut khawm ang vieu atih.
Chun, lu-a sam a hei intotir kher kher dam hi mihriem hmel a suk tha pha em em bawk. Lu le hmel a suk thain a suk mawi el baka thilhring tur nei hai ise nat ding laka veng himtu thatak pakhat a ni bawk. Ei thil hriettheina (sense) hai inthlung khawmna tak a ni lei hin thilhring tur nei, hieng khuoi le phaivang le a dang dang hai hin belin se rawp el hai sien chu ei sense-hai chu a suk buoi in a sukchau thei khawm ring a um tho a nih. Chuleiin, sam hi lu le hmel sukmawitu tha tak a ni leiin a pawimaw em em. Nunghak ieng anga hmel\ha khawm nisien a samin a zir naw chun, nunghak hmel\ha le ditum a tling thei ngai nawh. Nal hun tawk taka, a dar vaw deu hnaka tana a hei inthla sieu el chun a mawiin arun a na em em a, a bawk chung lai dam inkir deu chata a hei khuoi thlep dam chu tur antak nuom hle. nakawr nal mang lo khawm an khum mawi hne hle bawk. Pasal khawm nuhmei khawm anhmel a lo \harak naw a ni khawma an sam siemdan le chei danin a zir phawt chun an nal in a en an inhawi el chu a nih. a tu tu khawma an sam kawk rel rulin ‘Tanbubel,’ ei ti ang dam hin hei vaw ta sien chu, hmu pei um naw em em an ta, mi var tak khawm invet hmu’n ei hmu el ding a nih. Hienga inthawk hin lua sam hai pawimaw zie chu ei hriet sa khawma ei hriet zuol thei a ni chuh.Chuong ang peiin sam hi mi tamtak ta dinga fakzawngna thatak el a lo ni bawk. Chei thata hmel sukthatu, chei that lova hmel suksetu ani leiin, lu-vawtu, sam siemtu, an lo uma, chuonghai chun an mihriem chanpui hai luah sam chu fakzawngna le nau-le-te, suongkuo chawmna’n an lo hmang tah a, a remchang takzet. Hieng po po hi Lalpa Pathien remruotthiem na lei vawng a ne’l sih a.
Hreitna (sense) chi dang dang hai tangkai zie chu mi mawltak khawm a hril tam ngai lova ei hriet sa vawng ani leiin, an pawimawna le \angkaina chu hril sa chuong kher dal ei tih. Amiruokchu, them le tawk a hrietna (sense) hi la hei hril kawi nawk ei tih. Hi hrietna (feeling) hi ei kut le ke le taksa tuomtu vun a hai hin a um vawnga, a \angkai tak zet. Thimtham ah, mit-in tangkaina a va nei ta nawna hmuna khawm, hei them le hei tawka hriet theina ei Pathien chun a mi lo la pek nawk peina a hin ei vanneiin Lalpa Pathien thilsiem ropui zie hai hi a lo mak ngei. Zanthima khawm thlihring rul amanih le a dang dang, hieng intit le u\awkhai ang dam hi lo sirin lo tawk pal ta ang inla, ei ke le ei kuthai khan a zuk hrietnal thei nghala, ei \i leiin ei inchawm zawk hlak nghe nghe a ni hi. Ei taksa tuomtu vun khawm hin feeling anei \ha em em, hei zal inla, khum annawleh \uong amanih a hei zal ta ang inla, thilhring ieng amanih zuk del fu inla chu ei hnungzang vun khan a lo hriet nal el bawk.
Chun a tawpna taka dingin kut zie (Kutpha le kut para) inrin chite te, ei ihrit fuk rak lo hai khawm hi an lo tangkai em em el chu tie. Mihriem ei hung upa deu deuva, kutpar zie hai khawm hi a \awl am ei ti ding a nam zo, zakawkil hang kil ei tuma, ei hmet pel peia, a kil an tak em em el. Kutpui le kutchal hin zakawkil chu ei hei hmet de a, kutzie tawl le nam ta na na na chun, ei hmet pel (slip) peia, zakawkil ding le sut ding khawmhin hun sawttak ei khawral el hlak chu a lonih. Chuleiin Pathien thilsiem hrim hrim hi a lo \angkaiin a lo pawimaw tawl em em el. Ei hril ta ang khan kutpha zie dam hi ienga ei ngai lem lo an ni a, anachu, a lo \angkai tak meu meu. Pathien thilsiemhai hrim hrim hi a pawimaw naw a lo um der nawh a lo nih.
